W 1924 roku w dawnym majątku Sobańskich w Obodówce na Ukrainie władza bolszewicka zorganizowała kołchoz a w pałacu urządziła dom wypoczynkowy i wzorcową komunę im. Grigorija Kotowskiego. Trzystuosobowa grupa komunardów miała jasno określone zadanie: żyć wedle standardów nowoczesnej radzieckiej ojczyzny, pracować wspólnie dla jej dobra i odciąć się od „zacofania”, którego symbolem był „ponury pałac magnata Sobańskiego”…
Wczasowicze i komunardzi przed domem wypoczynkowym (pałacem Sobańskich) w Obodówce, fot. z lat 1920.
Radziecki pisarz Władimir Szmerling wielokrotnie odwiedzał „Kotowców”. Z nieukrywanym entuzjazmem, językiem stalinowskiej propagandy, opisywał jak tworzy się nowy świat:
Komuna jest stacją doświadczalną nowych stosunków społecznych. Rozwiązując małe problemy życia wewnętrznego komuna często napotyka złożone problemy przyszłego społeczeństwa socjalistycznego. W położonej z dala od centrum i wielkiej kultury Obodówce, dziesiątki wiorst od niewielkiej stacji kolejowej, obok której mkną w nocy pociągi pośpieszne, a ludzie – do niedawna analfabeci – zaczynają burzyć stare układy rodzinne, byt i psychologię, zaczynają żyć nowym życiem, wyprzedzając otoczenie o wiele lat (…)
W dzisiejszej komunardce trudno rozpoznać zahukaną obodowską chłopkę. Jeszcze nie tak dawno krzyczała, kiedy dziecko było kąpane w żłobku, uważając, że się zmywa szczęście; w tajemnicy przed mężem wieszała obok portretów Lenina i Kotowskiego święte obrazy, chowała poduszki do skrzyni na noc, przyzwyczajona do tego, że w dzień poduszki są dekoracją podpierając sufit, a w nocy są ukryte, by spać na szmatach i słomie. Teraz zaś każda kobieta komunardka sama potrafi wygłosić płomienny odczyt na temat higieny i żywienia.
Aby lepiej poznać jak żyli na co dzień komunardzi w Obodówce zapraszamy do lektury tekstu Wł. Szmerlinga „Rodzina Kotowców”
„Dom wypoczynkowy 2. Korpusu Kawaleryjskiego przy komunie besarabskiej im. G. Kotowskiego” w Obodówce. Poniżej tablica z informacją o fundatorze pałacu – Michale Sobańskim i dacie jego wzniesienia – 1800 r. Fot. z lat 1920.
Żłobek w komunie besarabskiej (pałacu Sobańskich), 1928 r.
„Komsomolec” z 1935 r. z informacją o Komunie Kotowskiego i zdjęciem nieistniejącej kaplicy grobowej Sobańskich w Obodówce