Rzeźby Francesco Jerace fundacji Sobańskich

Felix hr. Sobański (1833-1913) każdego roku wyruszał z rodziną w podróż po Europie. Trasa była niezmienna, ze swego majątku w Obodówce na Podolu jechał przez Wiedeń, Karlsbad, Neapol, Rzym do Paryża skąd przez Warszawę wracał na Podole. Z tych wyjazdów przywoził wiele dzieł sztuki, które zdobiły pałace w Guzowie, w Warszawie w Al. Ujazdowskich oraz rezydencję w Obodówce.

W czasie swych pobytów w Neapolu Sobański nawiązał znajomość z rzeźbiarzem Franceso Jerace i zamówił u niego szereg rzeźb. Były to zarówno popiersia członków rodziny jak też prace o charakterze sakralnym. W kościele Nawiedzenia NMPanny na Nowym Mieście w Warszawie znajdują się dwie rzeźby, wykute przez F. Jerace w marmurze karraryjskim, a ufundowane przez Felixa i Emilię Sobańskich: Nawrócenie św. Augustyna (św. Monika ze swym synem św. Augustynem) oraz Wychowanie Dziewicy (Matka Boża jako dziewczynka ze swą matką św. Anną).

W pałacu w Al. Ujazdowskich, do czasów II wojny światowej, znajdowało się marmurowe popiersie Antoniego Sobańskiego. W Neapolu w „Museo civico di Castel Nuovo” zachował się gipsowy model tej rzeźby.

Oranżerię pałacu w Guzowie zdobił Guappetiello Francesco Jerace (obecnie rzeźba znajduje się w muzeum w Żyrardowie).

Neapolitańskie muzeum „Castel Nuovo” przechowuje kilka rzeźb i medalionów portretowych rodziny Sobańskich. 

Francesco JERACE
Dizionario Biografico degli Italiani – Volume 62 (2004)

“Francesco Jerace syn Fortunato i Mariarosa Morani, urodził się w miejscowości Polistena (k/Reggio Calabria) 26 lipca 1853 roku. Podstawowych zasad sztuki uczył się w pracowni dziadka ze strony ojca, również o imieniu Francesco, znanego artysty dekoratora. W roku 1869, jako młody chłopak, przeniósł się do Neapolu gdzie uczęszczał na kursy w Akademii Sztuk Pięknych, pod kierunkiem T. Angeliniego i T. Solariego i gdzie nawiązał kontakty z E. Alvino, G. Smargiassi, F. Palizzi i D. Morelli. Zaprzyjaźnił się tam z F. S. Altamura i wstąpił do zrzeszenia artystów w Margellina gdzie często spotykał się z A. Cefaly pochodzącym z okolic Polistena.

Po okresie neapolitańskim Jerace przenosi się do Rzymu, gdzie szlifuje swoje umiejętności i gdzie w roku 1872 wygrywa konkurs L. Stanziani dei Virtuosi di Pantheon.

W międzyczasie, w 1871 roku, przedstawił po raz pierwszy Wizerunek ojca Girolamo Marafioti (znajduje się w Neapolu w Palazzo della Provincia), płaskorzeźbę gipsową Nidia cieca, oraz pierwszą wersję Guappetiello, która doczekała się potem wielu replik. Jedną z nich, w brązie, przedstawił Jerace na Wystawie Ogólnoświatowej w Paryżu w 1878 roku.

Około roku 1873 Jerace nawiązał bliższe stosunki z księżną Teresą Filangieri Fieschi Ravaschieri, która wprowadziła go w środowisko kolekcjonerów neapolitańskich, zlecając mu jednocześnie wykonanie ornamentów dla ufundowanego przez siebie szpitala ortopedycznego. Przedstawiła go również Mary Sommerville, córce astronoma, która w 1873 zleciła mu wykonanie rzeźby na grobie swojej matki (Neapol, Cmentarz Angielski).

W latach 1874-75 rzeźbiarz nawiązał kontakty z rodziną szwajcarsko-neapolitańskiego bankiera Oskarea Meuricoffre, dla której zaprojektował wystrój willi La Fiorita w Capodimonte z gipsowymi wypukłorzeźbami, bazującymi na Czterech Porach Roku, z monumentalnym marmurowym kominkiem w stylu neorenesansowym. Wykonał również marmurowe popiersia oraz płaskorzeźby na grobowcach rodzinnych Meuricoffre (Neapol, Cmentarz Angielski).

Na Wystawę Ogólnoświatową w Paryżu, w 1878 roku, Jerace wysłał rzeźbę Ewa i Lucyfer inspirowaną Kainem G. Byron’a, temat bardzo popularny w tym czasie. Rzeźba dotarła do Paryża uszkodzona i została odrestaurowana przez Gemito. Na ten okres przypada również zainteresowanie Jerace dziełami Michała Anioła i skłonność do form monumentalnych.

W 1880 roku Jerace przedstawia 7 swoich prac na Wystawie Krajowej w Turynie, wśród których jest Trionfo di Germanico, Mariella w brązie, Ines i Marion w marmurze i słynna Victa (Muzeum Miejskie w Neapolu), która to rzeźba zainaugurowała nowy kanon kobiecego piękna, wyidealizowanego a jednocześnie zmysłowego, który to kanon będzie się często powtarzał w wielu innych popiersiach wykonanych przez Jerace.

Na temat Victy i jej symboliki zdania wśród krytyków były podzielone, sam Jerace mówił, że było to alegoryczne przedstawienie Polski zaatakowanej i podzielonej między Rosję, Prusy i Austrię. Lamberti np. uważał, że chodziło tam o królową perską, która była zmuszona do znoszenia gwałtu zadanego jej przez zwycięzców. W każdym razie ówcześni komentatorzy uznali to dzieło za „najbardziej perfekcyjne” na całej wystawie. Popiersie zostało nagrodzone kwotą 3000 lirów i otrzymało zamówienie na 5 replik a w następnych latach ich liczba doszła do około 20. W tym samym roku było prezentowane na wystawie w Melbourne, gdzie otrzymało Złoty Medal. Dzieło Trionfo di Germanico również otrzymało w Turynie dwie nagrody.

Bardzo intensywna działalność wystawiennicza nie przeszkadzała Jerace w wykonywaniu wielu dziel na zamówienie. W 1885 roku wyrzeźbił pięknego anioła na grobie Luigi Campagna w sanktuarium Madonna della Schiavonea w Corigliano Calabro, a w 1888 wykonał statuę króla Wiktora Emmanuela II na frontonie Pałacu Królewskiego w Neapolu.

W międzyczasie wykonał wiele wyidealizowanych popiersi kobiecych. Artysta został doceniony i w 1891 roku otrzymał zaproszenie do stałej Komisji Historii Sztuki w Ministerstwie Szkolnictwa i Oświaty.

Wystawa Krajowa w Palermo w latach 1891-92 była również wielkim sukcesem Jerace. Wśród siedmiu zaprezentowanych dzieł, poza Arianną, która została wyróżniona złotym medalem, są takie jak Carmosina i Fiorita (w marmurze) oraz Antonio Toscano a Vigliena. Zarówno Carmosina, inspirowana komedią A. Musset’a, napisaną w 1850 roku o tym samym tytule (inspirująca się z kolei jedną z nowel z Decamerona G. Boccaccia) jak i Arianna, pokazują niezwykłą umiejętność Jerace w ukazywaniu namiętności i pasji na obliczach rzeźbionych postaci.

Jerace brał udział w wielu najważniejszych międzynarodowych wystawach: w 1894 roku w Antwerpii, w 1896 w Barcelonie, w 1900 w Monaco, w 1902 w Petersburgu (wystawa włoska), w 1904 w Saint Louis, w 1910 w Brukseli, Buenos Aires i Chile oraz w 1911 w Barcelonie.

W 1895 roku wziął udział w I Biennale w Wenecji z rzeźbą Beethoven, dziełem, które ukazywało osobowość kompozytora. W 1900 roku Jerace zadedykował swój talent tematowi religijnemu i wykonał Conversione di S. Agostino (Nawrócenie Św. Augustyna) dla Kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Warszawie [rzeźba ta, podobnie jak „Wychowanie Dziewicy” była przeznaczona do kościoła św. Augustyna przy ul. Nowolipki 18 w Warszawie, ale omyłkowo trafiła do kościoła na Nowym Mieście – przyp. red], dzieło uznane przez Vigezzi za „pełne pogodnego mistycyzmu i człowieczej poezji”. Wcześniej, w roku 1899 wyrzeźbił L’educazione della Vergine (Wychowanie Dziewicy).

W 1904 roku wykonał dwie wielkie płaskorzeźby na fasadzie Katedry w Neapolu. W następnych latach wykonał wiele prac, które znajdują się w różnych miastach we Włoszech.

Francesco Jerace zmarł w Neapolu 18 stycznia 1937 roku.”

(Z języka włoskiego przetłumaczyła Renata Sobańska)

Rzeźby F. Jerace w kościele Nawiedzenia NMPanny na Nowym Mieście w Warszawie,
fot. Piotr Jamski