Aktualności

Pałac Bielińskich/Łubieńskich i kamienica „Pod Geniuszem” w Warszawie

Przy ulicy Królewskiej w Warszawie, pod numerem hipotecznym 1066, znajdowały się niegdyś dwie słynne budowle – rokokowy pałac Bielińskich, później Łubieńskich oraz kamienica „Pod Geniuszem” Oppenheimów (ul. Królewska nr 31). Po budynkach nie pozostał żaden materialny ślad, jedynie ryciny, fotografie i archiwalia, które zainteresowały Krzysztofa Toma. Efektem jego badań historycznych jest książka „Kamienica pod Geniuszem” opublikowana przez Wydawnictwo Penelopa.

001_kamienica-pod-geniuszem

Autor opisał nie tylko dzieje gmachów. Przedstawił ich fundatorów, budowniczych, mieszkańców, najemców i tych, którzy bezpośrednio lub pośrednio przyczynili się do powstania i trwania obu wielkomiejskich budowli. Pałac wzniesiony przez marszałka Franciszka Bielińskiego, znalazł się w posiadaniu Łubieńskich dzięki zawartemu w 1782 r. małżeństwu Tekli Bielińskiej z Felixem hr. Łubieńskim, ministrem sprawiedliwości Księstwa Warszawskiego.

Przez pół wieku rezydencja przy Królewskiej, zwana „Łubieńszczyzną” była miejscem, w którym koncentrowało się życie rodzinne i interesy rozrodzonego klanu przemysłowców. Po przejęciu pałacu przez Bank Polski rozpoczęła się stopniowa degradacja budynku. Wielokrotnie wynajmowany i przerabiany tracił coraz bardziej swój rezydencjonalny charakter. Przetrwał do schyłku XIX w., rozebrano go w 1895 r.

Na tej samej posesji, ale nie w tym samym miejscu, w 1904 roku Uszer Oppenheim wniósł jedną z najokazalszych kamienic w tej części miasta, według projektu Leona Stanisława Drewsa. Na jej zwieńczeniu ustawiono posąg skrzydlatego geniusza. Dom przetrwał cztery dekady. Uszkodzony w czasie Powstania Warszawskiego został rozebrany w końcu lat 1940.

002_Palac.Lubienskich.1852.lit.Banku_Polskiego
Pałac Bielińskich/Łubieńskich, litografia Banku Polskiego z 1852 r.

 

003_Palac.Bielinskich.fot.Karol.Beyer.1856 r.

Pałac Bielińskich/Łubieńskich (na pierwszym planie) widziany z wieży kościoła ewangelicko-augsburskiego, fot. Karol Beyer, 1856 r.

004_Palac.Bielinskich.Lubienskich.Warszawa.ul.Krolewska.z.ksiazki.Kraj.w.obrazach.1899.r

Dziedziniec pałacu Bielińskich/Łubieńskich w latach 1860. Widoczny szyld teatrzyku „Tivoli”. Fot Golcz i Szalay opublikowana w książce „Kraj w obrazach” (1899 r.)

005_Lubienszczyzna.rozbiorka.palacu.Biesiada Literacka. T. 42. 1896 nr 31 s. 73
Rozbiórka pałacu Bielińskich/Łubieńskich w 1895 r. Fotografia Aleksandra Karolego opublikowana w „Biesiadzie Literackiej” 1896, T. 42., nr 31

006_kamienica pod Geniuszem przed 1914_Warszawa na starej fotografii

Kamienica pod Geniuszem (druga z prawej) przed I wojną światową. Ilustracja z książki „Warszawa na starej fotografii” (1961 r.)

007_kamienica pod Geniuszem 1940 Referat Gabarytow sygn. 4158 a

Kamienica pod Geniuszem (druga z prawej) już bez rzeźb na zwieńczeniu elewacji, 1940 r. Fot. z Referatu Gabarytów Archiwum Państwowego w Warszawie